Mga tataramon kan Hapon
| Mga tataramon kan Hapon | |
|---|---|
| Mga Opisyal na tataramon | Mayo[1] |
| Mga pangenot na tataramon | Japanese |
| Mga rehiyunal na tataramon | Ryukyuano (Okinawano et al.), Ainu, Hachijō |
| Mga Minoridad na tataramon | Nivkh, Orok |
| Mga pangenot na imigranteng tataramon | Koryano, Intsik |
| Mga pangenot na dayuháng tataramon | Ingles, Ruso, Aleman, Pranses, Portuges, Espanyol, Mandarin, Olandes, Ingles na Bonin |
| Mga pansinyal na tataramon | Palba kan Hapon Palba kan Amami Oshima Palba kan Miyakubo |
| Mga simpleng layout nin kilyawan | |
An pinakahalawig na pigtataram na tataramon sa Hapon iyo an Hapon, na ipigsusuway sa pirang diyalekto na may Diyalektong Tokyo na pigkokonsiderar na karaniwang Hapon.
Bilang kadugangan sa tataramon na Hapon, ipigtataram an mga tataramon na Ryukyuano sa Okinawa asin sa mga parte kan Kagoshima sa mga Isla nin Ryukyu. Kaiba kan mga tataramon na Hapon, parte an mga tataramon na ini kan pamilya nin tataramon na Hapon, alagad magkasuway na tataramon an mga ini asin bakong kapwa na nagkakasinabotan sa Hapon o sa lambang saro. An gabos na ipigtataram na tataramon na Ryukyuano tinipo kan UNESCO bilang delikado na mawara.
Sa Hokkaido, igwang tataramon na Ainu, na ipigtataram kan mga tawong Ainu, na siyang mga katutubo kan isla. An mga tataramon na Ainu, kung sain an Hokkaido Ainu iyo sana an nag-eeksistido na lain, nakasuway asin dai nababali sa irarom kan anuman na pamilya nin tataramon. Poon pa kaidtong panahon nin Meiji, naging halawigan na piggagamit an tataramon na Hapon sa mga tawong Ainu asin nin huli digdi an mga tataramon na Ainu, tinipo bilang kritikal na delikado kan UNESCO.[2]
Sa kadugangan, an mga tataramon na arog kanOrok, Evenki asin Nivkh na ipinagtataram sa daring kontrolado kan Hapones na kahabagatan na Sakhalin, nagiging urog na urog na delikado mawara. Pagkatapos kan pagkua nin kontrol kan Unyon Sobyet sa mga rehiyon, an mga nagtataram kan mga tataramon na ini asin an saindang mga makuapo, naglipat na sa panginot na kadagaan kan Hapon asin eksistido pa man nanggad sa sadit na bilang.
An mga nagtataram kan Koryano, asin Koryanong Zainichi, na naggikan pa sa Korean, nag-iirok man sa Hapon.
Uusipon[baguhon | baguhon an source]
Ipigpapahiling kan ebidensiya na an mga tawong nag-iirok sa Hapon asin sa mga isla kaini hali sa pagpuon kan Panahon nin Paleolitiko. Dai aram kung aring mga tataramon an saindang piggagamit.
Dai naghaloy pagkatapos kan ikaduwang siglo iyo an pagbutwa kan mga indikasyon nin tataramon sa mga tekstong Intsik. Pigpapusog an mga karakter na Intsik asin piggibo an mga listahan kan mga tinataram sa Hapon. Iniiba an mga karakter na Hiragana asin katakana bilang sarong medyo tumpak na paagi tanganing minakapot sa mga tanog kan mga karakter na Intsik.
Mga tataramon na Ryukyuano[baguhon | baguhon an source]
Inot na ipinamidbid an mga karakter na Intsik sa mga tataramon na Ryukyuano sa pirang sandali sa ika-13 siglo. An mga detalye na manongod sa tataramon, dai pa gayong midbid . Pigsasabi kan mga rekord kan ika-kag-apat na siglo na naggagamit nin hiragana an mga regalo gikan sa mga Isla nin Ryukyu sa Tsina, na nagpapamati na nakabugkos sa kadagaan na Hapon an mga tataramon na idto kadtong panahon na idto.
Mga tataramon na Ainu[baguhon | baguhon an source]
Ipigtala kan kasaysayan na nakapagtaram an mga tawo sa Hokkaido, Sakhalin asin mga Isla nin Kuril nin tataramon na Ainu, alagad igwa man na mga lugar sa laog asin palibot kan Tōhoku na hali sa mga tataramon na Ainu an mga pangaran. Susog sa mga rekord kadtong ika-16 na siglo, mayo pa nin nakasurat na porma an mga tataramon na Ainu. Kadto sanang ika-19 na siglo nagpoon na maggamit nin katakana an mga tataramon na Ainu.
Tataramon na Orok[baguhon | baguhon an source]
Ipigpapahiling kan talaan na pigtataram an tataramon na Orok kaidtong huring parte kan panahon nin Edo sa Hokkaido,Plantilya:Dubious Sakhalin asin sa mga Isla nin Kuril;Plantilya:Dubious arog pa man kaito, kakadikit pa sana an nagtataram.[nangangaipo nin toltolan]
Tataramon na Nivkh[baguhon | baguhon an source]
Arog kan Orok, ipigtataram an tataramon na Nivkh sa Sakhalin asin dai nahaloy sa Hokkaido,[nangangaipo nin toltolan] asin pati sa mga isla nin Kuril.Plantilya:Dubious Dai aram kung yaon pa nanggad sa Hapon an mga nagtataram kan Nivkh.[nangangaipo nin toltolan]
Mga tataramon kan Europa[baguhon | baguhon an source]
Poon pa kadtong katahawan na panahon, nin huli ta sa mga pagbisita kan mga Europeo, naggamit man an Hapon nin pirang mga banyagang kataga.
Pagkatapos kan 1543, Portuges an inot na tataramon nin pakikipag-takudan sa mga Europeo, alagad dai nahaloy, niribayan ini kan Olandes pagkatapos halion kan mga Hapones an mga Portuges sa nasyon.[3] Nagsagibo an gobyerno kan Hapon nin mga negosasyon sa mga awtoridad kan Kansulnopan sa Olandes sagkod kan taon 1870.[4] Poon kadto an Ingles an naging panginot na tataramon nin pakikipag-takudan sa mga nasyon kan Kasulnopan.
Mga klasipikasyon kan tataramon[baguhon | baguhon an source]
An tataramon sa pataram na pigtataram kan mga katutubong tawo kan insular na nasyon nin Hapon sa ngunyan asin sa panahon na naisurat na kasaysayan an nababali sa arinman sa duwang panginot na pila kan tataramon nin tawo:
- Mga tataramon na Haponiko
- Tataramon na Hapon (Hilingon man an mga diyalektong Hapon)
- Hapon na Hachijo
- Kasubangan na Hapon
- Kasulnopan na Hapon
- Hapon na Kyushu
- Mga tataramon na Ryukyuano
- Tataramon na Hapon (Hilingon man an mga diyalektong Hapon)
- Mga tataramon na Ainu
Dagdag pa sa dalawang katutubo mga pamilya nin tataramon na ini, igwa man nin Palbang Hapon, pati na man an mga makabuluhang minorya nin etniko nin mga Koryano asin Intsik, na binibilog susog sa pagkakasambit mga sa 0.5% asin 0.4% kan populasyon kan nasyon asin kadaklan sa sainda, padagos na nagtataram kan saindang etnikong tataramon sa pribado (hilingon an Koryanong Zainichi). Igwa man na kamangno-mangno na kasaysayan kan paggamit nin Kanbun (Klasikal na Intsik) bilang isang tataramon kan literatura asin diplomasya sa Hapon, kaarog kan katindugan kan tataramon na Latin sa medyebal na Europa, na nagwalat nin dai mahali na marka sa bokabularyo kan mga tataramon kan Hapon. An Kanbun sarong mandatoryong asignatura sa kurikula kan kadaklan sa mga pansekondaryang eskwelahan kan Hapon.
Toltolan[baguhon | baguhon an source]
- ↑ http://houseikyoku.sangiin.go.jp/column/column068.htm
- ↑ Ertl, John, ed. (2008). Multiculturalism in the new Japan : crossing the boundaries within. New York: Berghahn Books. p. 57. ISBN 9780857450258.
- ↑ "Dutch-Japanese relations". Netherlands and You. Government of the Netherlands. Retrieved 2019-12-11.
- ↑ Vos, Fritz (2014). "Dutch Influences on the Japanese : With an Appendix on Dutch Words in Korean". East Asian History 39. http://www.eastasianhistory.org/39/vos-influences. (.pdf PDF) - Originally in Lingua 12 (1963): pp. 341–88.
Mababasa pa lalo[baguhon | baguhon an source]
- Manongod sa papel kan Olandes sa Hapon
- Groot, Henk de (2016-10-03). "Dutch as the language of science and technology in Japan: the Bangosen lexical works". Histoire Épistémologie Langage 38 (1): 63–82. doi:. (PDF) - Abstract available in French
- Joby, Christopher (2016). "Recording the History of Dutch in Japan". Dutch Crossing 40 (3): 219–238. doi:. - online na pigpaskil kadtong 24 Pebrero 2016
- Joby, Christopher Richard (2018). "Dutch in Seventeenth-Century Japan: A Social History". Dutch Crossing 42 (2): 175–196. doi:. - online na napaskil kadtong 26 Pebrero 2017
- Joby, Christopher Richard (2017). "Dutch in Eighteenth-Century Japan". Dutch Crossing: 1–29. doi:. - Posted online on 7 October 2017
| Nasyunal na tataramon | |
|---|---|
| Mga katutubong tataramon | |
| Mga bakong katutubong tataramon | |
| Mga tataramon na Kreole | |
| Mga tataramon na Palba | |
