Portal:Tataramon

An Portal kan Tataramon

Sarong lalaki asin babaeng nakikipagugnayan sa paagi kan mga sinyal nin kamot.

An tataramon, taramon, o lenggwahe (Ingles: language) iyo sarong kabtang nin komunikasyon na ginagamit aroaldaw. Saro ining sistema na binibilog nin pagpatalubo, pag-ako, pagpangataman asin paggamit nin mga sistema kan komunikasyon, partikularmente an kakayahan kan tawo na pakikipag-ulay sa kapwa. Katiriponan ini nin mga simbolo, tanog asin mga katakod na kurit tanganing maipahayag an mawot na sabihon kan kaisipan.

Inaapod na lingwistika an siyentipikong pag-adal kan tataramon. An mga kahapotan dapit sa pilosopiya kan tataramon siring kun an tataramon kayang tumbasan an eksperyensya, pinagdiskutiran kaamayan pa kan panahon ni Gorgias asin Platon kan suanoy na Gresya. Pagtubod kan mga pilosopo siring ni Rousseau na an tataramon gikan sa pagmati mantang an iba siring ni Kant tinungkosan na gikan ini sa isip. An mga pilosopo kan ika-20ng siglo siring ni Wittgenstein tinugkosan na an pilosopiya saro nanggad pag-adal kan tataramon. Kabali sa mga harigi sa lingwistika iyo si Ferdinand de Saussure asin Noam Chomsky.

Ipinapamugtak na yaon sa 5,000 sundo 7,000 an bilang kan mga tataramon kan tao sa kinaban. Alagad, an tamang estimasyon na ini depende sa kun ano pagkakaiba kan mga tataramon asin diyalekto. An mga natural na lengwahe tinataram o isinusurat, alagad arin man na tataramon maibubugtak sa ikaduwang medya gamit an pandangog, panghiling o panhimating mga istimyula siring kan pagsurat, pagtagoy, pagsimbolo o braille kan mga buta. (Full article...)

Balangkas kan lingguwistika • Indeksto kan mga artikulo nin tataramon

Sariwaon na igwang bagong papipilian sa ibaba (purgahon)

edit

{{{title}}}

An Haponiko o Hapon–Ryukyuano sarong pamilya nin tataramon na binibilog nin Hapon, pigtataram sa mga panginot na isla kan nasyon na Hapon, asin an mga tataramon na Ryukyuano, ipigtataram sa mga isla nin Ryukyu. Pangkagabsan na inaako an pamilya kan mga linguwista, asin makabuluhang pag-uswag an nahimo sa pagtugdas giraray kan proto-tataramon. Ipinahihimati kan pagtugdas giraray an pagsuway sa tanga kan gabos na diyalekto kan Hapon asin gabos na klase kan Ryukyuano, siguro bago an ika-7 siglo. Kaiba man an Tataramon na Hachijō, na ipigtataram sa mga Isla nin Izu, alagad an posisyon kaini sa laog kan pamilya, bakong malinaw.

Nagtutubod an kadaklan sa mga iskolar na pigdara an Hapon sa Kaiislahan na Hapon gikan sa Rawis nin Korea kaiba an kulturang Yayoi kadtong 1st millennium BC. Igwang pirang pira-pirasong ebidensya na nagsusuhestyon na pigtataram pa nanggad an mga tataramon na Hapones sa tahaw asin habagatan na parte kan Rawis nin Korea (hilingon an Peninsular na Haponiko) sa mga inot na siglo AD. (Full article...)

Lista kan napiling mga artikulo nin tataramon
Tataramon na Bikol Sentral Mga tataramon na Austronesyo

edit

Aram daw nindo - magpahiling nin manlainlain na entrada

...na an gramar na Otomi, an gramar kan mga katutubong tataramon na Otomi kan Mehiko igwa nin ugali na pagkakalinyada nin aktibo/istatibo, alagad mayo nin mga panladawan?
...na si Albert White Hat, parapalis para sa pelikula na Dances With Wolves, pigtukdo an tataramon na Lakota sa Unibersidad nin Sinte Gleska?
...na kan 1998, an Diksyunaryong Hopi: Hopìikwa Lavàytutuveni, an inot na komprehensibong diksyunaryo kan tataramon na Hopi, halos pigpupugulan na maipublikar huli sa takot kan mga bakong taga-Hopu na manudan an tataramon?
...na an Native American Languages Act of 1990 iyo an inot na honga na Kongreso na nagtao nin opisyal na estado sa mga tataramon kan Natibong Amerikano para sa mawoton kan pagsasagibo nin negosyo nin pantribo?

Dakol pa nin aram daw nindo

edit

{{{title}}}

Lingguwistika: Lingguwistikang Kompyutasyunal • Gramar • Lingguwistikang Kompyutasyunal • Morpolohiya • ponetiko • Ponolohiya • Mga Pragmatiko • Pagbabasa • Semantiko • Sosyulingguwistika • Sintaks • Pagsusurat

Mga tataramon: Mga pamilya nin tataramon • Pidyin asin kreole • Pansinyal na mga tataramon

Lingguwista: Lambang nasyunalidad • Historikal na Lingguwista • Morpolohista • Paraponetiko • Ponolohista • Sosyulingguwista • Parasintaks • Parapalis

Mga tamboan: Mga pigpakarhay na tataramon • mga tataramon • Lingguwista • Mga pidyin asin kreole • Tipograpiya • Bokabularyo asin paggamit • sistema nin pagsusurat

Bilog na puno nin Kategorya kan Tataramon
Pilion an [►] tanganing matanawan an pang-irarom na mga kategorya Tataramon Mga alpabeto Mga Letrang Latino Mga tataramon Tataramon na Hapon Tataramon na Ingles

edit

{{{title}}}

An Iskriturang Basahan siring man Guhit iyo an suanoy na iskritura na piggagamit kan mga katutubong Bikolnon kadtong dai pa nag-aabot an mga Espanyol.

An nasabing Basahan kan mga pre-Hispanikong Bikolnon may tolong tiyaw (a,i,o) asin kaglimang katanog (ba, ka, da, ga, ha, la, ma, na, nga, pa, ra, sa, ta, wa, ya) alagad an siring inapod na abugida huli ta an mga gubkas o silaba igdi pirming magkadukot an katanog asin an tiyaw. An pagtanda sana kun ini halimbawa babasahon be/bi igwang kaldit sa wala kaini asin kun babasahon na bu/bo, an kaldit yaon nakakaag sa too kaini. An basahan kan mga gugurang na bikol igwang isinuway na katanog na /r/ na mayo sa 'basahan' kan Tagalog (Baybayin) asin Ilokano (Kurdita), sabi ni Scott. Kaidto an apod kan kaldit kaholoan o holo susog ki Marcos de Lisboa, kaggibo kan pinakaenot na vocabulario sa Bikol. (Full article...)

Lista kan napiling pag-uulayan
̟

edit

Napiling ladawan - magpahiling pa nin iba pa

Kredito: Luca

An Alpabetong Ponesyano was a bakong-piktograpikong pangkatanog na alpabeto, o abjad. Nagin ining saro sa pinakahalawig na mga sistema nin panurat, na pigwarak kan mga parakalakal na Ponesyano sa kabilugan kan kinaban nin Mediterano, na kun sain nagbago asin ginamit kan kadakol na manlainlain na kultura.

Dakol pang napiling ladawan

Dakol pa...

edit