Tataramon na Gorontalo
| Gorontalo | |
|---|---|
| Bahasa Hulontalo | |
| Subong sa | Indonesya |
| Rehiyon | Gorontalo, Sulawesi |
Subong na mga parataram | 1 milyon (2000 sensus)[1] |
Austronesyo
| |
| Latin | |
| Mga kodigo nin tataramon | |
| ISO 639-2 | gor |
| ISO 639-3 | gor |
| Glotologo | goro1259 |
An tataramon na Gorontalo (pig'aapod man na Hulontalo) saróng tataramon na pigtataram sa Provincia nin Gorontalo (Norteng Sulawesi, Indonesya, sur gilid-baybayon) kan mga tawo nin Gorontalo.[2] An mga diyalektos kan Gorontalo iyo an Subangang Gorontalo, Gorontalo, Tilamuta, Suwawa, asin Sulnupang Gorontalo.
Pagkaklasipikar
[baguhon | baguhon an source]Kabali an tataramon na Gorontalo sa grupo nin tataramon na Gorontaliko, [3] na kun sain parte ini kan grupo nin tataramon na Gorontalo-Mongondow, [4] na sanga kan pamilya nin mga tataramon na Malayo-Polinesyo, [5] na sanga kan pamilya nin tataramon na Austronesyo. [6] T An mga tataramon na may kaano-ano sa tataramon na Gorontalo iyo an Tataramon na Suwawa, tataramon na Bolango, Tataramon na Buol, Tataramon na Bintauna, Tataramon na Kaidipang, asin tataramon na Lolak.
Palatanugan
[baguhon | baguhon an source]| lab | alv. | pal. | vel. | glot. | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| nasal | m | n | ɲ | ŋ | ||
| plosibo | p b | t d | d̠ | c ɟ | k ɡ | ʔ |
| implosibo | ɓ | ɗ | ||||
| sonorante | w | l r | j | h | ||
Literatura
[baguhon | baguhon an source]
Pamilyar an mga katutubo na nag-eerok sa rehiyon kan Gorontalo sa manlaenlaen na tipo kan pataram na literatura arog kan Tanggomo, tuja'i, Leningo, Taleningo, Tinilo na kung sain, itinataram asin isinasapayo sana kan mga perpetrator o suspek kaya bihirang nakatagpo nin nakasurat na iskritura. Naging bisto sana an pagsurat kaini kan pagkatapos sana kan pagdatung kan mga nagwarak kan Islam asin kolonyalismong Olandes. Pigtituluhan an saro sa mga suanoy na manuskrito sa tataramon na Gorontalo na natagpuan na Utiya tilingolowa lo pilu lo tau lota ohu-uwo lo pilu boito . [7] Sa irarom kan titulo kan librong ini, isinurat an polyama 1870 na siyang taon kan pagsurat kan manuskrito. An katagang polyama , minatukdo sa sinaenot na astronomiya kan sosyudad kan Gorontalo na segun sa paghiro kan mga posisyon nin mga kalangitan kan langit na naisasagibo kung mawot nindang magtanom nin mga pananom, maggibo nin mga bagong harong, maglipat, magpakasal asin iba pa. Isinurat an manuskritong ini ni Johan Gerhard Frederich Riedel na siyang pinakagurang na aki kan ebanghelista nin J.F. Si Riedel gikan sa Netherlands. An saro pang libro manongod sa Gorontalo, na medyo gurang, isinurat ni Wilhelm Joest, sarong paralakbay sa kinaban asin para-etnograpo gikan sa Alemanya. pigtiyuluhan an librong ini nin Das Hol Gorontalo: Glossar und grammatische Skizze ; ein Beitrag zur Kenntniss der Sprachen von Celebes, nakaimprinta sa Berlin kadtong 1883.
Mga Numero
[baguhon | baguhon an source]Nakasurat sa ibaba an lista nin mga komparasyon kan mga numero nin Hulontalo sa tataramon na Indones, Ingles dangan sa Bikol Sentral.
Kardinal na bilang
[baguhon | baguhon an source]| Nu. | Indones | Hulontalo | Bikol Sentral |
|---|---|---|---|
| 1 | 1 (satu) | tuwawu/tuwewu | saró |
| 2 | 2 (dua) | duluwo | duwa |
| 3 | 3 (tiga) | totolu | tolo |
| 4 | 4 (empat) | wopato | apat |
| 5 | 5 (lima) | limo | lima |
| 6 | 6 (enam) | wolomo | anom |
| 7 | 7 (tujuh) | pitu | pito |
| 8 | 8 (delapan) | walu | walo |
| 9 | 9 (sembilan) | tiyo | siyam |
| 10 | 10 (sepuluh) | mopulu | sampulo |
| 11 | 11 (sebelas) | mopolatuwawu | kagsaro |
| 12 | 12 (duabelas) | mopuladuluwo | kagduwa |
| 13 | 13 (tigabelas) | mopulatotolu | kagtolo |
| 14 | 14 (empatbelas) | mopulawopato | kag-apat |
| 15 | 15 (limabelas) | mopulalimo | kaglima |
| 16 | 16 (enambelas) | mopulawolomo | kag-anom |
| 17 | 17 (tujuhbelas) | mopulapitu | kag-pito |
| 18 | 18 (delapanbelas) | mopulawalu | kag-walo |
| 19 | 19 (sembilanbelas | mopulatiyo | kag-siyam |
| 20 | 20 (duapuluh) | dulopulu | duwampulo |
| 30 | 30 (tigapuluh | tolopulu | tolumpulo |
| 40 | 40 (empatpuluh) | wopatopulu | apatnapulo |
| 50 | 50 (limapuluh) | limolopulu | limampulo |
| 60 | 60 (enampuluh) | wolomopulu | anomnapulo |
| 70 | 70 (tujuhpuluh) | pitulopulu | pitumpulo |
| 80 | 80 (delapanpuluh) | walulopulu | walumpulo |
| 90 | 90 (sembilanpuluh) | tiyolopulu | siyamnapulo |
| 100 | 100 (seratus) | mohetuto | sanggatos |
| 500 | 500 (limaratus) | limolohetuto | limang gatos |
| 1000 | 1000 (seribu) | ngolihu | sanribo/saróng ribo |
Ordinal
[baguhon | baguhon an source]| Nu. | Hulontalo | Indones | Tagalog | Bikol Sentral |
|---|---|---|---|---|
| 1 | oyinta/oyintaliyo | pertama/kesatu | ikauna | pangenot/ikaenot |
| 2 | oluwo/oluwoliyo | kedua | ikalawa | panduwa/ikaduwa |
| 3 | otulu/otululiyo | ketiga | ikatlo | pantolo/ikatolo |
| 4 | opato/opatiyo | keempat | ika-apat | pan-apat/ika-apat |
| 5 | olimo/olimoliyo | kelima | ikalima | panlima/ika-lima |
| 6 | olomo/olomiyo | keenam | ika-anim | pan-anom/ika-anom |
| 7 | opitu/opituliyo | ketujuh | ikapito | pampito/ikapito |
| 8 | owalu/owaluliyo | kedelapan | ikawalo | panwalo/ikawalo |
| 9 | otiyo/otiyoliyo | kesembilan | ikasiyam | pansiyam/ikasiyam |
| 10 | opulu/opululiyo | kesepuluh | ikasampu | pansampulo/ikasampulo |
- An Oyinta, oluwo, otolu asbp. kun an numerong ini pig-aapod man na solo / solo-long mayong kaiba nin pangunlay
- An Oyintaliyo, oluwoliyo, otoluliyo asbp. Kun an numerong ini piggagamit sa pangungulay.
An Kwentada nin Aldaw
[baguhon | baguhon an source]- Ngohuyi an pagbanggit sa saróng aldaw (24 oras) sa tataramon na Hulontalo
| No | Hulontalo | Indones | Filipino/Tagalog | Bikol Sentral |
|---|---|---|---|---|
| 1 | ngohuyi | sehari | isang araw | saróng aldaw |
| 2 | duhuyi | dua hari | dalawang araw | duwang aldaw |
| 3 | tolohuyi | tiga hari | tatlong araw | tolong aldaw |
| 4 | wopahuyi | empat hari | apat na araw | apat na aldaw |
| 5 | limohuyi | lima hari | limang araw | limang aldaw |
| 6 | wolongguyi | enam hari | anim na araw | anom na aldaw |
| 7 | pituhuyi | tujuh hari | pitong araw | pitong aldaw |
| 8 | walu lohuyi | delapan hari | walong araw | walong aldaw |
| 9 | tiyohuyi | sembilan hari | siyam na araw | siyam na aldaw |
| 10 | mopulohuyi | sepuluh hari | sampung araw | sampulong aldaw |
| 11 | mopula tuwawu lohuyi | sebelas hari | labing-isang araw | kagsarong aldaw |
| 12 | mopula dulohuyi | duabelas hari | labing-dalawang araw | kagduwang aldaw |
| 13 | mopula tolohuyi | tigabelas hari | labing-tatlong araw | kagtolong aldaw |
| 14 | mopulapato huyi | empatbelas hari | labing-apat na araw | kag-apat na aldaw |
| 15 | mopulalimo huyi | limabelas hari | labing-limang araw | kag-limang aldaw |
 |
An edisyon nin Gorontalo kan Wikipedya, an talingkas na Ensiklopedya |
Mga pigura kan tataramon na Gorontalo
[baguhon | baguhon an source]Igwang dakol na mga pangaran kan mga pigura na igwang papel sa pagmamantinir kan tataramon na Gorontalo, kabali an:
- Manuli[8] sarong parataram nin Tanggomo[9], sarong pataram na literaturang Gorontalo. An bentahe ni Manuli, nagibo niyang kabisaduhon an ribu-ribong mga rawit-dawit asin magigibong maggibo nin mga bagong rawit-dawit na tulos na segun sa mga pangyayari o pangyayari na nahiling niya man lang.[10] Pigkakanta an mga rawit-dawit na Tanggomo na minuknâ niya sa tradisyunal na saudan kan Gorontalo kapag nagtitinda siya, nin huli diyan, nakukua niya an atensyon kan dakol na yawo asin nakakatabang an mga ito na mabakal an saiyang mga paninda. Dakol sa mga rawit-dawit na Tanggomo na saiyang pighatod an naitala dangan nakaimbak bilang mga digital archive sa Radio Republik Indonesia, Gorontalo.
- Mansoer Pateda[11] sarong paratukdo na saro man na paralektura sa Estado nin Unibersidad kan Gorontalo. Dakol na mga libro an saiyang naiprodyusir, an mga pibakabistong gibo niya sa publiko iyo an mga Diksyunaryong tataramon na Gorontalo-Indones, an Diksyunaryong tataramon na Indones-Gorontalo. Kadamay man siya sa preparasyon kan Qur'an paduman sa tataramon na Gorontalo na kun sain was carried out with the team. Pig-onrahan siya nin titulong kustomaryo na Taa Lopoolamahe Popoli, na kun an boot sabihon, Pinakaaki na Pagpreserbar nin Kultural kan Gorontalo.
- Jusuf Sjarif Badudu[12] sarong eksperto sa tataramon na Indones. Saro man siyang Propesor kan Linggwistika sa Unibersidad kan Padjadjaran asin halawig na bisto sa komunidad bilang host kan Programang Pagpapa-uswag kan Tataramon na Indones 1974-1979 sa TVRI. Pigkokonsiderar an atensyon niya sa tataramon na Gorontalo bilang ebidensiya sa saiyang libro na "Morpolohiya kan tataramon na Gorontalo". Para sa saiyang mga serbisyo, pigtawanan kan Gorontalo Customary Council siya nin tradisyunal na titulo na "Taa O Ilomata To Wulito"..[13]
Mga Toltolan
[baguhon | baguhon an source]- ↑ Gorontalo sa Ethnologue (18th ed., 2015)
- ↑ "The Gorontalo Language". The linguist list. Archived from the original on 4 May 2012. Retrieved 3 September 2010.
- ↑ [https: //www.ethnologue.com/subgroups/gorontalic/ "Gorontalic"] Check
|url=value (help). Ethnologue. Retrieved February 07 2019. Check date values in:|access-date=(help) - ↑ [https: //www.ethnologue.com/subgroups/gor Gorontalo-mongondow/ "Gorontalo-Mongondow"] Check
|url=value (help). Ethnologue. Retrieved 07 February 2019. Check date values in:|access-date=(help) - ↑ [https: //www.ethnologue.com/subgroups/malayo-polynesian/ "Malayo-Polynesian"] Check
|url=value (help). Ethnologue. Retrieved 07 February 2019. Check date values in:|access-date=(help) - ↑ [https: //www.ethnologue.com/subgroups/austronesian/ "Austronesian"] Check
|url=value (help). Ethnologue. Retrieved 07 February 2019. Check date values in:|access-date=(help) - ↑ "Utio tilingolowa lo pilu lo tau lota ohu-uwo lo pilu boiti, ilimoio li JGF Riedel". Perpustakaan Nasional RI. Retrieved 08 Februari 2019. Check date values in:
|access-date=(help)[permanent dead link] - ↑ ""Tanggomo" Sastra Lisan Budaya Gorontalo". RRI. Ika-26 nin Enero 2017. Retrieved Ika-07 nin Pebrero 2019. Check date values in:
|access-date=, |date=(help) - ↑ "Mengembalikan Keeksistensian Tanggomo Sebagai Warisan Sastra Gorontalo". Ika-17 nin Pebrero 2018. Retrieved 07 Februari 2019. Check date values in:
|access-date=, |date=(help) - ↑ "Tanggomo, Salah Satu Ragam Sastra Lisan Gorontalo(pdf)". Kemendikbud. Retrieved Ika-07 nin Pebrero 2019. Check date values in:
|access-date=(help) - ↑ "Prof. Mansoer Pateda Penyusun Kamus Bahasa Gorontalo Berpulang". Antara. Ika-05 nin Setyembre 2010. Retrieved Ika-07 nin Pebrero 2019. Check date values in:
|access-date=, |date=(help) - ↑ S, Deddy (Ika-13 nin Marso 2016). "Pakar Bahasa Indonesia J. S. Badudu Meninggal Dunia". CNN Indonesia. http://www.cnnindonesia.com/nasional/20160313002224-20-116954/pakar-bahasa-indonesia-j-s-badudu-meninggal-dunia/. Retrieved on Ika-07 nin Pebrero 2019.
- ↑ Herdiana, Imam (Ika-24 nin Abril 2016). "Dewan Adat Gorontalo beri gelar kehormatan pada almarhum JS Badudu". Merdeka.com. https://www.merdeka.com/peristiwa/dewan-adat-gorontalo-beri-gelar-kehormatan-pada-almarhum-js-badudu.html/. Retrieved on Ika-07 nin Pebrero 2019.
Sarong tamboan ining artikulo patungkol sa mga tataramon na Austronesyo. Makakatabang ka sa Wikipedya sa pagpoon kaining pahina.