Tataramon na Bikol Sentral
| Bikol Sentral | |
|---|---|
| Katutubo sa | Filipinas |
| Rehiyon | Rehiyon Bikol |
Katutubong mga parataram | 4,253,000[1] |
|
Latin (Baryanteng Filipino); Nakasurat sa Baybayin kan panahon | |
| Opisyal na estado | |
| Sa regulasyon kan |
Komisyon sa Wikang Filipino (Commission on the Filipino Language) |
| Mga kodigo nin tataramon | |
| ISO 639-2 |
bik |
| ISO 639-3 |
bcl – Central Bikol |
- Para sa mga tataramon na Bikol, hilingon tabì an Mga tataramon na Bikol
An tataramon na Bikol Sentral (Ingles: Central Bikol) o Bikol sana[2], an pinakapigtataram asin pinakanasasabòtan na tataramon sa Rehiyon Bikol. Ini an sarô sa mga panginot na tataramon sa Filipinas na pigtataram kan 4,253,000 katawo.[1]
Sosog sa pagklasipikar ni Curtis McFarland sa mga tataramon sa rehiyon kan pamilya nin mga tataramon na Bikolnon, kabali an tataramon na ini sa Coastal Bikol.[3] Pigtataram ini sa dakulang parte kan Camarines Sur, subangan na parte kan Albay, sulnopan kan Camarines Norte, asin gamping norte kan Sorsogon sagkod isla nin Burias sa Masbate.
Mga laog
Mga diyalekto[liwaton | liwaton an gikanan]
Igwa nin limang diyalekto an tataramon na Bikol Sentral:
Bikol Naga[liwaton | liwaton an gikanan]
An diyalektong Bikol Sentral Naga o "Bikol-Naga" na pigtataram sa primer asin segundo distrito kan Camarines Sur (lain sa Del Gallego), syudad nin Naga, sagkod San Pascual, Masbate iyo an pig-aapod na "standard Bikol". Nasasabòtan ini kan kadaklan na parataram nin mga tataramon na Bikol.
Sa mga ibang parte kan Camarines Sur tinataram an mga tataramon na Rinconada Bikol asin Buhi Bikol.
Bikol Legazpi[liwaton | liwaton an gikanan]
An diyalektong Bikol Sentral Legazpi o "Bikol-Legazpi"[4] iyo an tataramon sa mga Syudad nin Legazpi asin Syudad nin Tabaco sa probinsya nin Albay, pati sa mga banwaan nin Malinao, Malilipot, Bacacay, Sto. Domingo, Manito, Rapu-Rapu. Ini man an tataramon kan distrito nin Bacon sa Syudad nin Sorsogon asin sa banwaan nin Magallanes sa probinsya nin Sorsogon.
Dakula an impluwensya kaining diyalekto sa mga ibang parte kan probinsya nin Albay saka Sorsogon huli ta piglalakop ini kan mga estasyon nin radyo asin telebisyon hali sa Legazpi.
Sa mga ibang parte kan Albay tinataram an Libon Bikol, Bikol Sulnopan na Albay asin Miraya Bikol.
Bikol Partido[liwaton | liwaton an gikanan]
An diyalektong Bikol Sentral Partido o "Bikol-Partido"[4] iyo an tataramon kan mga banwaan nin Tigaon, Ocampo, Sangay, San José, Goa, Lagonoy, Caramoan asin Garchitorena sa probinsya nin Camarines Sur, pati sa mga banwaan nin Tiwi, Albay asin San Andres, Catanduanes.
Bikol Daet[liwaton | liwaton an gikanan]
An diyalektong Bikol Sentral Daet o"Bikol-Daet"[4] iyo an tataramon kan mga banwaan nin Daet, San Vicente, Talisay, Mercedes asin Basud, sa probinsya nin Camarines Norte.
Tagalog an tataramon sa mga ibang banwa kaining probinsya.
Bikol Virac[liwaton | liwaton an gikanan]
An diyalektong Bikol Sentral Virac o "Bikol Virac"[4] iyo an tataramon kan mga banwaan nin Virac, Bato, San Miguel, Baras, Gigmoto asin Cololbon, sa parteng sur kan probinsya nin Catanduanes. Sosog ki Malcolm Mintz, iba asin distinto an tataramon sa parteng norte kaining isla na bakong sakop nin pig-aapod na Bikol Sentral alagad kan tataramon na Bikol Norteng Catanduanes.
Ikinaklasipikar man bilang suhay na tataramon kan Ethnologue bilang Southern Catanduanes Bikol an diyalektong ini.
Pagkakaiba kan ibang tataramon[liwaton | liwaton an gikanan]
| Tataramon na Tagalog | Estandarteng Bikol | diyalektong Bikol-Naga | diyalektong Bikol-Partido | diyalektong Bikol-Legazpi | diyalektong Bikol-Daet | diyalektong Bikol Virac | tataramon na Bikol Rinconada | Tataramon na Waray Sorsogon (diyalektong Irosin) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Dito sa bagong mesa pinakain ng itlog at tinapay yung babae. | Digdi sa bàgong lamesa pinakakan nin sogok asin tinapay si babai. | Digdi sa bàgong lamesa pigpakakan nin sogok saka tinapay si babai. | Igdi sa bag-on lamesa tigpakakan nin sogok sagkod tinapay su bayi. | Digdi sa bàgong lamesa pigpakaon ki bunáy saka tinapay su babayi. | Digdi sa bagong lamesa pigpakain nin sogok saka tinapay si babae. | Didi sa bag-o na lamesa inpakaon sin bonay nan tinapay an babayi. | Sadi bagong lamesa pinakaon sa itlog saka tinapay su babayi. | Digdi sa ba-gong lamesa pinakaon nin sogok pati tinapay an babayi. |
| Bakit hindi lumipad ang ibon ni Pedro kahit na walang kandado ang kulungan. | Tâdaw ta dae luminayog an gamgam ni Pedro dawà na dae nin kandado si hawla? | Tanô daw ta dai naglayog an gamgam ni Pedro dawà na mayò nin kandado si hawla? | Hadaw ta `e naglayog an gamgam ni Pedro maski `e nin kandado su hawla? | Natà dai naglayog an bayong ni Pedro maski daing kandado su hawla? | Bakin dai naglayog an gamgam ni Pedro maski mayong kandado si hawla? | Nakay daw kay dire naglayog an tamsi ni Pedro maski wara kandado an hawla? | Ta unu ta di naglayog adtong bayong ni Pedro dawa uda kandado su hawla? | Ngata ta dai naglayog an gamgam ni Pedro maski dai nin kandado an hawla? |
Mga Numero[liwaton | liwaton an gikanan]
Mga Numero[liwaton | liwaton an gikanan]
May duwang klase nin pagpapangaran kan mga numero sa Bikol. An katutubong tataramon na Bikol asin an tataramon na espanyol. Sa pangkagabsan, an tataramon na bikol, minagamit an terminong espanyol sa mga pag tukoy kan oras arog kan Alas singko (5 o'clock)'. Mantang, an mga katutubong termino mababasa sa mga libro. Maririsa man an terminong Espanyol sa pagpresyo.
- One-half.
- Kabangâ
- One.
- Sarô/Uno
- Two.
- Duwá/Dos
- Three.
- Tuló/Tres
- Four.
- Apát/Kwatro
- Five.
- Limá/Singko
- Six.
- Anóm/Sais
- Seven.
- Pitó/Syete
- Eight.
- Waló/Otso
- Nine.
- Siyám/Nwebe
- Ten.
- Sampulò/Dyes
- Fifteen.
- Kaglimá/Kinse
- Twenty.
- Duwampulò/Beynte
- Twenty-five.
- Duwampulò may lima/Beynte singko
- Thirty.
- Tulompulò/Treynta
- Thirty-five.
- Tulompulò may limá/Treynta y singko
- Forty.
- Apát na pulò/Kwarenta
- Forty-five.
- Apát na pulò may lima/Kwarenta y singko
- Fifty.
- Limampulò/Singkwenta
- Fifty-five.
- Limampulò may limá/Singkwenta y singko
- Sixty.
- Anóm na pulò/Sisenta
- Sixty-five.
- Anóm na pulò may limá/Sisentá y singko
- Seventy.
- Pitómpulò/Sitenta
- Seventy-five.
- Pitompulò may limá/Sitenta y singko
- Eighty.
- Walompulò/Otsenta
- Eighty-five.
- Walompulò may limá/Otsenta y singko
- Ninety.
- Siyám na pulò/Nobenta
- Ninety-five.
- Siyám na pulò may limá/Nobenta y singko
- One-hundred.
- Sanggatós
Iba pang mga tataramon na Bikol sa kapatagan[liwaton | liwaton an gikanan]
- Rinconada Bikol
- Buhi Bikol
- Libon Bikol
- Bikol Sulnopan na Albay
- Miraya Bikol
- Bikol Norteng Catanduanes
Hilingon man[liwaton | liwaton an gikanan]
Mga toltolan[liwaton | liwaton an gikanan]
- ↑ 1.0 1.1 Bikol, Central in Philippines Websityo kan Joshua Project
- ↑ Bicolano, Central Ethnologue
- ↑ McFarland, Curtis D. The Dialects of the Bikol Area. Ph.D. dissertation. New Haven: Dept. of Linguistics, Yale University, 1974.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 Malcolm W Mintz. BIKOL DICTIONARY: Incorporating the 17th century Vocabulario de la lengua Bicol Marcos de Lisboa
Mga panluwas na takod[liwaton | liwaton an gikanan]
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||
- Language articles with speaker number undated
- Languages which need ISO 639-3 comment
- Languages with ISO 639-2 code
- Language articles without reference field
- Language articles missing Glottolog code
- Language articles with unsupported infobox fields
- Mga poon na artikulo
- Mga tataramon sa Bikol
- Mga tataramon sa Rehiyon V
