Jump to content

Tataramon na Pangasinense

Gikan sa Bikol Sentral na Wikipedia, an talingkas na ensiklopedya
(Nakatukdo hali sa Pangasinense)
Pangasinan
Pangasinense
Subong saFilipinas
RehiyonRehiyong Iluko asin Katahawan na Luzon
SubongMga Pangasinan
Subong na mga parataram
(1.2 milyon pigbanggit 1990 sensus)[1]
Ika-9 na pigtataram na katutubong tataramon sa Filipinas
Latin;
Historikal na Baybayin
Opisyal na kamugtakan
Opisyal na tataramon sa
Rehiyunal na Tataramon sa Pilipinas
Sa regulasyon kanKomisyon sa Wikang Filipino
Mga kodigo nin tataramon
ISO 639-2pag
ISO 639-3pag
Linguaspero31-CGA-f
Mga lugar kun saen pigtataram an Pangasinan segun sa Ethnologue
Pwedeng igwang mga simbolong IPA phonetic sa Unicode sa pahinang ini. Hilingon an IPA chart para sa Ingles para sa lyabeng sa pagtaram basado sa Ingles.

An Pangasinense kabali sa sanga kan mga tataramon na Malayo-Polinesyo kan pamilya nin mga tataramon na Austronesyo. Pigtataram an tataramon na Pangasinense kan sobra sa 2 milyon katawo sa provincia nin Pangasinan, sa iba pang mga komunidad nin Pangasinan sa Filipinas asin significanteng bilang nin imigranteng Pangasinan sa Estados Unidos. Ini an pangenot na tataramon sa provincia nin Pangasinan na namómogták sa sulnopan-sentral na parte kan isla nin Luzon sa may Golpo kan Lingayen. Ini an pinakapigtataram kan kadaklan sa centro kan Pangasinan.

Klasipikasyon

[baguhon | baguhon an source]

Kaiba an tataramon na Pangasinan sa sanga kan mga tataramon na Malayo-Polinesyo kan pamilya nin mga tataramon na Austronesyo. [2][3] An Pangasinan pareho man sa ibang hararanai na magkakaugnay na mga tataramon kan Filipinas, Indones sa Indonesya, Malayo sa Malaysia, Hawayano sa Hawaii asin Malagasy sa Madagaskar.[4] Haranihon nin maray na kaugnay an tataramon na Pangasinan sa tataramon na Ibaloi na pigtataram sa kataid kaining provincia kan Benguet, mahihiling sa Norte kan Pangasinan. Pigklasipikado an Pangasinan sa irarom kan grupo nin Pangasiniko kan mga tataramon.[5]

An iba pang mga tataramon n Pangasiniko, iyo an minasunod:

Primarya man na pigtataram an Pangasinan sa mga provincia kan Pangasinan, Tarlac, La Union, asin Benguet, dangan sa mga pirang lugar na kataid kaining mga provincia kan Zambales, Nueva Ecija, Aurora, asin Nueva Vizcaya.


Ponolohiya

[baguhon | baguhon an source]

Mga Patanog

[baguhon | baguhon an source]
Inutan Sentral Hurihan
Sarado i u
Tahaw ə
Buka-tahaw ɛ ɔ
Buká a

Mga katanog

[baguhon | baguhon an source]
Bilabiyal Dental /
Albeolaryo 		Palatal Belaryo Glotal
Nasal m n ŋ
Pundó mayong boses p t tʃ k ʔ
pigboses b d dʒ ɡ
Prikatibo s ʃ
Flap ɾ
Approximant l j w

Balanghayan

[baguhon | baguhon an source]

Estruktura kan Pangungusap

[baguhon | baguhon an source]

Arog kan ibang mga tataramon na Malayo-Polinesyo, an Pangasinan igwang berba–subhetibo–obhetibo orden kan taramon. An Pangasinan sarong agglutinatibong tataramon.

Mga Pananglî

[baguhon | baguhon an source]

Personal

[baguhon | baguhon an source]
  Absolutibong Independente Absolutibong Enklitiko Ergatibo Oblique
1st singular nin tawo siák ak -k(o) ed siak
1st duwal nin tawo sikatá ita, ta -ta ed sikata
2nd singular nin tawo siká ka -m(o) ed sika
3rd singular nin tawo sikató -, -a to ed sikato
1st inklusibong pangabusan nin tawo sikatayó itayo, tayo -tayo ed sikatayo
1st eksklusibong pangabusan nin tawo sikamí kamí mi ed sikami
2nd pangabusan nin tawo sikayó kayó yo ed sikayo
3rd pangabusan nin tawo sikara ira, ra da ed sikara

Mga Numero

[baguhon | baguhon an source]

An Listahan kan mga puon saró hangan sampuló English, Tagalog, Pangasinan asin Bikol Sentral

Ingles Tagalog Pangasinan Bikol Sentral
one isa sakey saró
two dalawa duara, dua duwá
three tatlo talora, talo toló
four apat apatira, apat apát
five lima limara, lima limá
six anim anemira, anem anóm
seven pito pitora, pito pitó
eight walo walora, walo waló
nine siyam siamira, siam siyám
ten sampu samplora, samplo sampuló

Mga Kardinal na Numero:

Pangasinan Ingles Bikol Sentral
isa, sakey, san- one saró
dua, dua'ra (dua ira) two duwá
talo, -tlo, talo'ra (talo ira) three toló, tulo
apat, -pat, apatira (apat ira) four apát
lima, lima'ra (lima ira) five lima
anem, -nem, anemira (anem ira) six anóm
pito, pito'ra (pito ira) seven pitó
walo, walo'ra (walo ira) eight waló
siam, siamira (siam ira) nine siyám
polo, samplo (isa'n polo), samplo'ra (isa'n polo ira) tens, ten sampuló
lasus, sanlasus (isa'n lasus) hundreds, one hundred gatos, saróng gatos, sangatos
libo, sakey libo thousands, one thousand ribó, saróng ribó, sanribó
laksa, sanlaksa (isa'n laksa), sakey a laksa ten thousands, ten thousand sampulong ribó

Alpabeto

[baguhon | baguhon an source]

An Modernong Pangasinan igwa 27 nin mga letra, na an 26 na mga letra kaini nakaiba sa basic Latin alphabet asin an Pangasinan na diptongong ng:

Majuscule Forms (also called uppercase or capital letters)
A B C D E F G H I J K L M N NG O P Q R S T U V W X Y Z
Minuscule Forms (also called lowercase or small letters)
a b c d e f g h i j k l m n ng o p q r s t u v w x y z

Mga Toltolan

[baguhon | baguhon an source]
  1. ↑ Philippine Census, 2000. Table 11. Household Population by Ethnicity, Sex and Region: 2000
  2. ↑ Gordon, Raymond G., Jr. (ed.), 2005. "Ethnologue: Languages of the World, Fifteenth edition". 
  3. ↑ Fox, James J. (August 19–20, 2004). "Current Developments in Comparative Austronesian Studies" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2008-10-03. Retrieved 2018-05-15. 
  4. ↑ Greenhill, S. J., Blust. R, & Gray, R.D. (2003-2008). "The Austronesian Basic Vocabulary Database". 
  5. ↑ Ronald S. Himes (1998). "The Southern Cordilleran Group of Philippine Languages". Oceanic Linguistics 37. 120-177. 
[baguhon | baguhon an source]
An edisyon nin Pangasinan kan Wikipedya, an talingkas na Ensiklopedya
An Wikivoyage igwang a phrasebook para sa Pangasinan.
Kinua sa "https://bcl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tataramon_na_Pangasinense&oldid=262468"