Tataramon na Cuyonon

Gikan sa Bikol Sentral na Wikipedia, an talingkas na ensiklopedya
Cuyonon
Katutubo saFilipinas
Rehiyonbaybayon kan Palawan, mga isla nin Cuyo na natatangâ sa Palawan, asin Panay
Katutubong mga parataram
(120,000 pigbanggit 1990 sensus)[1]
Mga kodigo nin tataramon
ISO 639-3cyo
Glotologocuyo1237

An Cuyonon saróng rehiyunal na tataramon na Bisaya na tinataram sa baybayon kan Palawan, asin sa mga isla nin Cuyo sa Filipinas.[2] An Cuyonon an lingua franca (tataramon na piggagamit sa pakikikomunika) kan provincia nin Palawan hanggan mabilis na uminabot an mga migrante na gikan sa Rehiyon Sur na Tagalog. 43% kan total na population kan Palawan kan kasagsagan kan 1980s piggagamit an Cuyonon bilan saindang tataramon. Kalaunan sa pan'adal na pigsagibo, buminabá an numero kan mga parataram ta tibaad sa paglangkaw kan mga parataram nin tataramon na Tagalog na imigrante gikan sa Luzon.

Pigklasipikar an tataramon na Cuyonon kan Summer Institute of Linguistics bilan parte o maibahan sa Sentral Filipino, Sulnupang Bisaya, sub-grupong Kuyan. An pinakadakol nin parataram nakaistar sa mga grupo nin mga isla nin Cuyo, na kun saen natatangâ ining mahihiling sa Norteng Palawan asin isla nin Panay.

Simpleng mga pambati[baguhon | baguhon an source]

  • Marhay na Hapon - Mayad nga apon
  • Marhay na banggi - Mayad nga gabi
  • Kumusta ká? - Kumusta kaw?
  • Marhay man/Maray man, ika? - Mayad da, ay ikaw?
  • Marhay man, sa grasya kan kagurangnan - Kaloy' Dios mayad da.
  • Dios Mabalos - Salamat
  • Sain ka maduman? - Adin kaw mapakon?
  • Anong piggigibo mo? - Anono imong ingbuwoat?
  • Mayo man. - Ara ra.
  • Dagos kamo. - Dayon kamo.
  • Haloy takang dae nahiling. - Mabway kita reng ara agkita.

Karaniwang ekspresyon[baguhon | baguhon an source]

Cuyonon Kinaray-a Tagalog Bikol Sentral
Mayad nga temprano Mayad nga aga Magandáng umaga Marhay na aga
Mayad nga ugtong adlaw Mayad nga adlawon Magandáng tanghalì Marhay na udto
Mayad nga apon Mayad nga hapon Magandáng hapon Marhay na hapon
Mayad nga sirem Mayad nga sirum Magandáng takipsilim Marhay na banggi
Mayad nga gabi Mayad nga gabi-i Magandáng gabí Marhay na banggi
Mayad nga adlaw Mayad nga adlaw Magandáng araw Marhay na aldaw
Aruman Sarum-an Bukas agà
Dominggo Domingo Linggo Domingo
Bulan Bulan Buwán Bulan
Dagon Tuig Taón Taon
Matamang salamat (Duro/Raku) nga salamat Maraming salamat Dios Mabalos
Ing gegegman ta kaw Guinhigugma ta ikaw Mahal kitá Padangat taka
Ing etekan ako kanimo Ga-ugot takun kanimo Naiinís akó sa iyo Nasusuyá ako saimo
Een Huod Oo Iyo
Beken/Indi Indi/Bukon Hindî Dae
Amos Dali ron Tara na Mare na/Madya na
Maderep Mapisan Masipag Mahigos
Maambeng Masadya Masayá Maugma
Masabor Manamit Masaráp Masiram
Mabaskeg Mabaskog Malakás Makusog
Ambog Hambog Mayabang Hambog
Kabos Mango Bobo Bobo
Engey Buang/Buangit Baliw Ribong/buang
Bengel Bungol Bingí Bungog
Maiseg Maisog Matapang Maisog
Maluyo Mahinay Mabagal Maluya
Tekagan/Biga-il Biga-un/Bigatlan Malandî Mankirag/Kiragon
Yawâ Yawa Masama Maraot
Buring Higku/Buring Dumi Atî
Makurî Mabudlay/Malisud Mahirap Masakit
Adlek Hadluk Takót Takót
Lalaki Lalaki Lalaki Lalaki
Babai' Babayi Babae Babai
Manong Manong Kuya Kuya/Manoy
Manang Manang Ate Ate/Manay
Matinlo kaw Gwapa kaw Maganda ka Magayon kan
Gwapo kaw Gwapo kaw Pogi ka Gwapo ka
Lebaan kaw Ma-alwan kaw Mabait ka Maboot ka
Pag-amblig Halong/Mag-amlig Magingat ka Mag'ingat ka
Karawat Sipal Laro Kawat
Tyo' Ayam Aso Ayam/ido
Kuti' Kuti Pusa ikos/kurasmag
Ambe Balabaw Daga Kinò
Palamingko' Lasga/Guyum Langgam Tanga
Kalag Kalag Kaluluwa Kalag
Aso' Aso Usok Aso'
Tubig Tubig Tubig Tubig
Ugbong Babaw Itaas itaas
Idalem Idalum Ilalim ibaba
Kwarta Kwarta Salapí Kwarta/pirak
Sensilyo Sinsilyo Barya Barya/sensilyo
Palengke Mercado/Tienda Pamilihan Merkado/Saudan

Mga parte kan lawas[baguhon | baguhon an source]

Cuyonon Kinaray-a Bikol Sentral
Ulo Ulo Payo
Mata Mata Mata
Buk Buhok Buhok
Irong Irong Dungò
Talingâ Talinga Talingà
Bibig Bibig Nguso/Ngimot
Bâbâ Baba Rapak
Ipën Unto Ngipon
Èyen Yahun Babà
Daí Dahi Angog

Mga Toltolan[baguhon | baguhon an source]

  1. Cuyonon sa Ethnologue (18th ed., 2015)
  2. Palawan Tourism Council. Accessed August 28, 2008.

Mga panluwas na Takod[baguhon | baguhon an source]